ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ-ΕΡΓΑΛΕΙΑΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Περίληψη

Όπως γράφει και ο συγγραφέας στον Πρόλογο, "ο τίτλος της εργασίας απηχεί το διαχωρισμό του Frege ανάμεσα στη σημασία και στην αναφορά με βάση το νόημα (νόημα ως αναφορά, νόημα ως σημασία). Η σημασία είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το πράγμα για το οποίο μιλάμε, και η αναφορά είναι το πράγμα για το οποίο μιλάμε". Το γνωστό παράδειγμα: ο πλανήτης Αφροδίτη εμφανίζεται το πρωί ως Αυγερινός και το βράδυ ως Αποσπερίτης. Αυτές οι δύο εμφανίσεις συνιστούν δύο διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους βλέπουμε το ίδιο πράγμα -τον πλανήτη Αφροδίτη. Η σημασία λοιπόν αφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ένα πράγμα (π.χ., με 'Αυγερινός' εννοούμε 'άστρο της αυγής', με 'Αποσπερίτης' εννοούμε 'άστρο της εσπέρας'), ενώ η αναφορά είναι αυτό το πράγμα για το οποίο μιλάμε (π.χ., η αναφορά του 'Αφροδίτη' είναι ο πλανήτης Αφροδίτη). Έτσι, η σημασία είναι, με μια έννοια, υποκειμενική (δηλαδή, εξαρτάται από εμάς -ή από τον τρόπο που βλέπουμε ένα πράγμα), ενώ η αναφορά είναι αντικειμενική: αφορά το ίδιο το πράγμα ανεξάρτητα από το τι ιδέα έχουμε για αυτό. Όλο το βιβλίο διαπνέεται από την παραπάνω διάκριση, της οποίας το πρώτο μέρος αντιστοιχεί στην εργαλειακή σύλληψη (ο λόγος αφενός είναι υποκειμενικός, εξαρτάται δηλαδή από εμάς, π.χ., τις επιθυμίες μας / τα ενδιαφέροντά μας, κλπ., και αφετέρου είναι εξωγενής -για κάτι άλλο, π.χ. γυμνάζομαι για να έχω καλή υγεία), ενώ το δεύτερο μέρος της διάκρισης αντιστοιχεί στην ηθική σύλληψη (ο λόγος αφενός είναι κατηγορικός και ανεξάρτητος από εμάς, π.χ. μια ηθική απαίτηση είναι καθολική και ανεξάρτητη από τις επιθυμίες μας και τα ενδιαφέροντά μας, και αφετέρου είναι ενδογενής -για τον εαυτό του, π.χ. πρέπει να κρατήσω την υπόσχεσή μου, επειδή η ηθική απαιτεί να κρατάω τις υποσχέσεις μου -ανεξάρτητα αν η τήρηση της υπόσχεσης στη συγκεκριμένη περίπτωση με ωφελεί ή με βλάπτει). Συγκεκριμένα -αναφέρουμε επιλεκτικά- στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζονται δύο είδη αναγκαιότητας, η υποθετική (έχει εργαλειακό χαρακτήρα) και η κατηγορική (θεμελιώ