Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Περίληψη

Ελάχιστα ερωτήματα σχετικά με την ανθρώπινη κοινωνία έχουν υποβληθεί με τόση επιμονή και έχουν απαντηθεί από μείζονες στοχαστές με τόσο διαφορετικούς, παράξενους, ακόμη και παράδοξους τρόπους, όπως το ερώτημα "τι είναι δίκαιο;". Ακόμη κι αν εστιάσουμε την προσοχή μας στη νομική θεωρία των τελευταίων εκατόν πενήντα ετών, παραβλέποντας την κλασική μεσαιωνική σκέψη σχετικά με τη "φύση" του δικαίου, θα βρεθούμε ενώπιον μιας κατάστασης όμοια της οποίας δε συναντάται σε κανένα άλλο αντικείμενο που μελετάται συστηματικά ως διακριτό ακαδημαϊκό πεδίο. Δεν υπάρχει, παραδείγματος χάριν, εκτεταμένη βιβλιογραφία αφιερωμένη στη διερεύνηση του ερωτήματος "τι είναι χημεία;" ή "τι είναι ιατρική;", όπως συμβαίνει με το ερώτημα "τι είναι δίκαιο;". Λίγες μόνο γραμμές στην αρχική σελίδα ενός βασικού εγχειριδίου είναι ό, τι ο φοιτητής αυτών των επιστημών καλείται να σκεφτεί και να λάβει υπόψη, ενώ οι απαντήσεις που του δίδονται είναι πολύ διαφορετικού είδους από αυτές που προσφέρονται στον φοιτητή της νομικής σχολής. Κανείς δεν έχει θεωρήσει ότι είναι διαφωτιστικό ή σημαντικό να τονίσει ότι η ιατρική είναι "ό, τι πράττουν οι ιατροί σχετικά με τις ασθένειες" ή "η πρόβλεψη περί του τι πρόκειται να πράξουν οι ιατροί" ή να διακηρύξει ότι αυτό που παραδοσιακά αναγνωρίζεται ως το χαρακτηριστικό και κύριο μέρος της χημείας, για παράδειγμα η μελέτη των οξέων, δεν είναι στην πραγματικότητα καθόλου μέρος αυτής. Ωστόσο, στην περίπτωση του δικαίου, ισχυρισμοί που εκ πρώτης όψεως μοιάζουν τόσο παράξενοι όσο οι ανωτέρω έχουν συχνά όχι μόνο διατυπωθεί αλλά και υποστηριχθεί με ευγλωττία και πάθος, ως αποκαλύψεις κάποιων αληθειών σχετικά με το δίκαιο, οι οποίες έμεναν για καιρό αδιευκρίνιστες εξαιτίας σημαντικών παρερμηνειών της ουσιαστικής του φύσης