ΙΛΙΑΔΑ

Περίληψη

Ο Πάλλης αν και καθαρευολόγος στην αρχή, έγινε ένας από τους κύριους υπέρμαχους του δημοτικισμού μαζί με τον Ψυχάρη –που τον επηρέασε βαθύτατα με Το ταξίδι μου (1888) – και με τον Εφταλιώτη. Όλο το έργο του, πρωτότυπο και μεταφραστικό είναι στρατευμένο στην υπεράσπιση της δημοτικής, ενώ παράλληλα στάθηκε και ο βασικός χρηματοδότης του κινήματος του δημοτικισμού, ενισχύοντας αρθρογράφους και συγγραφείς όπως ο Παλαμάς, ο Ξενόπουλος, ο Φιλήντας, ο Π.Νιρβάνας, έντυπα όπως ο Νουμάς –στον οποίον δημοσίευσε πάμπολλα άρθρα, μελέτες κλπ. – ο Λαός, η Ακρόπολη και εκδόσεις βιβλίων και φυλλαδίων σχετικών με το γλωσσικό ζήτημα.
Η μετάφραση της Ιλιάδας (1904) είναι και σήμερα (δίπλα στη μετάφραση Καζαντζάκη - Κακριδή) ένα αξεπέραστο επίτευγμα, παρά τον ακραίο δημοτικισμό, με τον οποίο έχει αποδοθεί, καθώς και τις παραλείψεις (λείπει ολόκληρη η ραψωδία Ν όπως και αποσπάσματα από άλλες ραψωδίες).
Σύμφωνα με τον Εμ. Κριαρά, «με τη μεταφραστική αυτή πρωτοβουλία [...] ήθελε πρώτα-πρώτα να αποδείξει ότι η δημοτική γλώσσα ήταν επαρκής για να αποδώσει και τα πιο αξιόλογα δημιουργήματα των αιώνων. Ζητούσε ακόμα να κάνει το ομηρικό έπος κτήμα του λαού...». Στο κείμενο χρησιμοποιήθηκαν λέξεις της βουνίσιας, χωρικής ζωής και το πνεύμα, ακέραιο, της κλεφτουριάς και του αρματολισμού (τσαρούχια, τουζλούκια, καπετάνιος, Ελιμπίσιος), αλλά οι αδυναμίες αυτές δεν είναι ικανές να καταστρέψουν την εξαίσια εντύπωση, που αφήνει στον αναγνώστη το ποιητικό κατόρθωμα του Πάλλη. Δίκαια παρατηρήθηκε ότι η Ιλιάδα είναι κάτι παραπάνω από μετάφραση είναι μια προσπάθεια μετασχηματισμού του αρχαίου ομηρικού σε καθαρό δημώδη λόγο.