ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Περίληψη

Πριν από χρόνια βρέθηκα στο αρχαίο θέατρο της Αντίφελλου, στα ΝΔ παράλια της Τουρκίας, απέναντι από το Καστελλόριζο. Ο ήλιος έδυε··το κοίλο του θεάτρου θέρμανε το τελευταίο φως για λίγο κι έπειτα βυθίστηκε και πάλι στην παγερή σκιά. Σκέφτηκα τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη: «Σε τούτο το θέατρο παίχτηκε για σένα μια τραγωδία χωρίς συντέλεια, γιατί δεν της δόθηκε να βρει την κάθαρσή της. […] το ξέρεις πως ο κύκλος δεν έκλεισε· πως οι Ερινύες που εξαπολύθηκαν σε τούτον εδώ τον περιορισμένο και απόμακρο τόπο για τους μεγάλους και τους μικρούς της γης, δεν κοιμούνται».

Η Μικρασιατική Καταστροφή, ο ξεριζωμός των χιλιάδων Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες, υπήρξε η μεγαλύτερη καταστροφή του Ελληνισμού στην πρόσφατη Ιστορία. Ξένοι αυτόπτες μάρτυρες συνέδεσαν αυτήν την Καταστροφή με τις ρίζες της ελληνικής περιπέτειας στη Μικρά Ασία - με τον Τρωικό πόλεμο. Ο Έρνεστ Χεμινγουέϊ, πολεμικός ανταποκριτής στη Θράκη, την εποχή εκείνη, γράφει: «Οι Έλληνες στρατιώτες ήταν πολεμιστές πρώτης κατηγορίας […] Είναι οι τελευταίοι από τη δόξα που ήταν κάποτε η Ελλάδα. Αυτό είναι το τέλος της δεύτερής τους πολιορκίας της Τροίας». Και ο Μέλβιλ Τσάτερ, πολεμικός ανταποκριτής στη Σμύρνη, γράφει: «Μπροστά σ' αυτό τον εφιάλτη των 300.000 ψυχών που ποδοπατιούνταν στην προκυμαία χωρίς ελπίδα διαφυγής απ' τον κλοιό της φωτιάς και της θάλασσας, οι περιγραφές του εμπρησμού της Τροίας ωχριούσαν».

Αναρωτήθηκα τι είναι αυτό που συνδέει αυτή τη μαύρη σελίδα της Ιστορίας μας με τις απαρχές της. Και τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο τελικά απάνθρωπο. Ο πόλεμος μήπως; Η απάντηση ίσως βρίσκεται στο μυστήριο που είναι τελικά ο άνθρωπος. Η τέχνη και ιδιαίτερα η ποίηση, επιχειρεί μια ανατομία σ' αυτό το μυστήριο αιώνες τώρα, από την αρχαία τραγωδία έως και σήμερα. Έχει βρει άραγε κάποιες απαντήσεις; Ο μεγάλος μας γλύπτης, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, όταν τον ρώτησαν τι είναι η νέα τέχνη απάντησε: «Η νέα τέχνη είναι η ψυχολογία της αρχαίας».