ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

Περίληψη

Πώς διάβαζαν την κρητική λογοτεχνία του 16ου και 17ου αιώνα -κυρίως τον Ερωτόκριτο, τη Βοσκοπούλα, τη Θυσία του Αβραάµ και την Ερωφίλη- οι Έλληνες και οι Ευρωπαίοι λόγιοι, από τον Αδαµάντιο Κοραή έως τον Κωστή Παλαµά και από τον Claude Fauriel έως τον Émile Legrand; Για ποιους λόγους η υβριδική (βενετοκρητική) φυσιογνωµία της αποτέλεσε σηµείο έντονων συζητήσεων και συγκρούσεων; Πώς αντιµετώπισε η ελληνική και ευρωπαϊκή λογιοσύνη την επίµαχη πολιτισµική ταυτότητα τόσο των δηµιουργών όσο και των ίδιων των κειµένων της λεγόµενης Κρητικής Αναγέννησης; Πώς εντάχθηκε η κρητική λογοτεχνία στο υπό διαµόρφωση αφήγηµα της «εθνικής φιλολογίας»;

Αν, όπως υποστήριζε ο Άλκης Αγγέλου, «ο Ερωτόκριτος αποτελεί τη λυδία λίθο για τη νεοελληνική πνευµατική ζωή», τότε οι περιπέτειες της πρόσληψής του µπορούν να µας φανερώσουν τόσο τη διαδικασία καθιέρωσης της κρητικής λογοτεχνίας όσο και τους παράγοντες που λειτούργησαν ανασταλτικά για τη µελέτη της στον µακρύ 19ο αιώνα (1790-1915). Η παρούσα µελέτη εστιάζει στους λόγους για τους οποίους αυτά τα έργα µετατράπηκαν σταδιακά από «ευτελή» λαϊκά αναγνώσµατα σε λογοτεχνικά και φιλολογικά «εθνικά µνηµεία», επηρεάζοντας καταλυτικά τα πρώτα επιστηµονικά στάδια της συγκρότησης της νεοελληνικής φιλολογίας. Εξετάζει επίσης τα ιστορικά συµφραζόµενα της πρόσληψης αυτών των αναγνωσµάτων, αναδεικνύοντας τους ανταγωνισµούς των διαφορετικών πολιτισµικών και διανοητικών παραδόσεων (επτανησιακή και φαναριώτικη παράδοση, κοραϊκή σκέψη), τους διαξιφισµούς για το γλωσσικό ζήτηµα, τη ρευστότητα του λογοτεχνικού κανόνα αλλά και τον ρόλο του Κρητικού Ζητήµατος στον καιρό της Μεγάλης Ιδέας.