Με την απόσταση ασφαλείας που επιτρέπει η απομάκρυνση από τις οξείες φάσεις του "γλωσσικού ζητήματος" και κυρίως με τη νηφαλιότητα που εξασφαλίζει η επίσημη λύση του προβλήματος από την ελληνική Πολιτεία το 1976 μπορούμε σήμερα με νέες προσεγγίσεις των αρχών του 21ου αιώνα να μελετήσουμε το "ζήτημα" που ταλάνισε τους Έλληνες και την Ελλάδα κυρίως τους τελευταίους δύο αιώνες. Χωρίς εντάσεις και φανατισμούς, με την αντικειμενική ματιά του μελετητή-ερευνητή και τη σιγουριά ενός οριστικά πια λυμένου ζητήματος στον πιο ασφαλή χώρο, στη συνείδηση του Έλληνα πολίτη. Κανείς σήμερα δεν διανοείται να θέσει θέμα γλώσσας, με την έννοια της διαμάχης Καθαρεύουσας - Δημοτικής. Συνειδητά ή ασυνείδητα, όσοι παραπονούνται σήμερα για το επίπεδο χρήσης της γλώσσας μας -και είναι πολλοί- θέτουν, στην πραγματικότητα, θέμα "ποιότητας" στον τρόπο που χρησιμοποιούμε τη γλώσσα στην επικοινωνία μας (γραπτή και προφορική) και όχι βεβαίως ζήτημα επιλογής αυτής ή εκείνης της μορφής της ελληνικής γλώσσας, όπως συνέβαινε με άλυτο το γλωσσικό μας ζήτημα.
Υπό αυτές τις συνθήκες (ευνοϊκές για μια νηφάλια θεώρηση του ζητήματος) και δοθέντος ότι το 1976 η απόφαση για τη λύση του γλωσσικού ζητήματος ελήφθη ομόφωνα από όλους τους βουλευτές και τα κόμματα της Βουλής, είναι κατανοητή και επαινετή -φρονώ- η πρωτοβουλία του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων να μελετηθεί, με τα σημερινά δεδομένα, το γλωσσικό ζήτημα από μια σκοπιά που δεν θα ήταν δυνατή παλιότερα στη δίνη του γλωσσικού. Σ' αυτό το πνεύμα και σ' αυτή την πρωτοβουλία ανταποκρίνεται η παρούσα, επιστημονική καθαρώς, προσπάθεια για μια σύγχρονη θεώρηση του γλωσσικού ζητήματος.
Αυτό που επιδιώχθηκε ήταν να εξασφαλίσουμε μια πολύπλευρη και πολυφωνική θεώρηση του γλωσσικού ζητήματος στην εξέλιξη του από ειδικούς μελετητές, οι οποίοι αναλύουν ποικιλία θεμάτων και όψεων του γλωσσικού, συμπεριλαμβανομένων και των προσώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτό. Σκοπός του έργου είναι να εξεταστούν συνολικά και να φωτιστούν έννοιες, σχέσεις και καταστάσε
Περίληψη
Με την απόσταση ασφαλείας που επιτρέπει η απομάκρυνση από τις οξείες φάσεις του "γλωσσικού ζητήματος" και κυρίως με τη νηφαλιότητα που εξασφαλίζει η επίσημη λύση του προβλήματος από την ελληνική Πολιτεία το 1976 μπορούμε σήμερα με νέες προσεγγίσεις των αρχών του 21ου αιώνα να μελετήσουμε το "ζήτημα" που ταλάνισε τους Έλληνες και την Ελλάδα κυρίως τους τελευταίους δύο αιώνες. Χωρίς εντάσεις και φανατισμούς, με την αντικειμενική ματιά του μελετητή-ερευνητή και τη σιγουριά ενός οριστικά πια λυμένου ζητήματος στον πιο ασφαλή χώρο, στη συνείδηση του Έλληνα πολίτη. Κανείς σήμερα δεν διανοείται να θέσει θέμα γλώσσας, με την έννοια της διαμάχης Καθαρεύουσας - Δημοτικής. Συνειδητά ή ασυνείδητα, όσοι παραπονούνται σήμερα για το επίπεδο χρήσης της γλώσσας μας -και είναι πολλοί- θέτουν, στην πραγματικότητα, θέμα "ποιότητας" στον τρόπο που χρησιμοποιούμε τη γλώσσα στην επικοινωνία μας (γραπτή και προφορική) και όχι βεβαίως ζήτημα επιλογής αυτής ή εκείνης της μορφής της ελληνικής γλώσσας, όπως συνέβαινε με άλυτο το γλωσσικό μας ζήτημα.
Υπό αυτές τις συνθήκες (ευνοϊκές για μια νηφάλια θεώρηση του ζητήματος) και δοθέντος ότι το 1976 η απόφαση για τη λύση του γλωσσικού ζητήματος ελήφθη ομόφωνα από όλους τους βουλευτές και τα κόμματα της Βουλής, είναι κατανοητή και επαινετή -φρονώ- η πρωτοβουλία του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων να μελετηθεί, με τα σημερινά δεδομένα, το γλωσσικό ζήτημα από μια σκοπιά που δεν θα ήταν δυνατή παλιότερα στη δίνη του γλωσσικού. Σ' αυτό το πνεύμα και σ' αυτή την πρωτοβουλία ανταποκρίνεται η παρούσα, επιστημονική καθαρώς, προσπάθεια για μια σύγχρονη θεώρηση του γλωσσικού ζητήματος.
Αυτό που επιδιώχθηκε ήταν να εξασφαλίσουμε μια πολύπλευρη και πολυφωνική θεώρηση του γλωσσικού ζητήματος στην εξέλιξη του από ειδικούς μελετητές, οι οποίοι αναλύουν ποικιλία θεμάτων και όψεων του γλωσσικού, συμπεριλαμβανομένων και των προσώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτό. Σκοπός του έργου είναι να εξεταστούν συνολικά και να φωτιστούν έννοιες, σχέσεις και καταστάσε
Ο Ναπολέων Σπ. Μήτσης σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και υπηρέτησε για πολλά χρόνια ως φιλόλογος στη δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές, ως υπότροφος του ΙΚΥ, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και λίγο αργότερα ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της γλωσσολογίας από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Το 1991 εξελέγη Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, και με την ιδιότητά του αυτή έλαβε μέρος, ως συγγραφέας ή συντονιστής συγγραφικών ομάδων, στη σύνταξη πολλών διδακτικών εγχειριδίων. Δίδαξε, ως συμβασιούχος καθηγητής (1991-94), θεωρητική και εφαρμοσμένη γλωσσολογία στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Δίδαξε επίσης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ως Επιστημονικός Συνεργάτης, εφαρμοσμένη γλωσσολογία και συγκεκριμένα διδακτική της Ελληνικής ως μητρικής και ως ξένης γλώσσας (1993-96). Το 1995 εξελέγη ομόφωνα αναπληρωτής καθηγητής της Γλωσσολογίας στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τον Δεκέμβριο του 1999 έγινε καθηγητής στο ίδιο τμήμα όπου και υπηρετεί μέχρι σήμερα. Έχει δημοσιεύσει πλήθος εργασιών σχετικών με τη διδασκαλία της Νεοελληνικής, τόσο ως μητρικής όσο και ως ξένης γλώσσας. Υπήρξε μέλος της ομάδας σχεδιασμού του προγράμματος "Λογομάθεια", που εκπονήθηκε στα πλαίσια του Ινστιτούτου Επεξεργασίας Λόγου. Διετέλεσε συνεργάτης της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης (1979-81), γραμματέας της "Επιτροπής για την Ελληνική Γλώσσα" που συγκροτήθηκε και λειτούργησε στο Υπουργείο Παιδείας κατά την περίοδο 1987-88, μέλος της ερευνητικής ομάδας του Ωνασείου Ιδρύματος για αποτελεσματικότερη διδασκαλία του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών και Διευθυντής του ΠΕΚ (Περιφερειακού Επιμορφωτικού Κέντρου) Λάρισας από το 1998 μέχρι σήμερα. Από το 1993 συνεργάζεται ως επιστημονικός σύμβουλος με το Landes-Institut του Soest (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας της Γερμανίας) για τη σύνταξη σειράς εγχειριδίων που προορίζονται για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής ως δεύτερης γλώσσας στη Γερμανία. Έχει διδάξει σε πολλά προγράμματα (εξομοίωσης δασκάλων, επανεκπαίδευσης αδιορίστων δασκάλων εξωτερικού κ.λπ.) το γλωσσικό μάθημα, ενώ κατά καιρούς έχει λάβει μέρος σε διάφορα σεμινάρια και συνέδρια ως εισηγητής για θέματα της ειδικότητάς του, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Ανδρειωμένος, Γιώργος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Ανδρειωμένος, καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (2008 κ.εξ.) και αναπληρωτής πρύτανη του ίδιου Ιδρύματος (2013 κ.εξ.), είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών (1986) και διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ (1991). Έχει διατελέσει ερευνητικός εταίρος του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ (1991-1992) και επιστημονικός συνεργάτης της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (1993-1994), ενώ έχει διδάξει μαθήματα της ειδικότητάς του στο Πανεπιστήμιο Πατρών (1995-1997), στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο (1997-2008), καθώς και σε άλλα ανώτερα και ανώτατα ιδρύματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Έχει λάβει σειρά υποτροφιών, είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών και επιτροπών αξιολόγησης και έχει εποπτεύσει ικανό αριθμό διδακτορικών διατριβών και ερευνητικών προγραμμάτων. Ερευνητικές εργασίες του έχουν κυκλοφορήσει αυτοτελώς ή έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα περιοδικά, ενώ έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις του σε πολλά επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει πολυάριθμες διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Κατσιμανης, Κυριάκος Σ. 1937-
Συγγραφέας
Ο Κυριάκος Σ. Κατσιμάνης γεννήθηκε το 1937 στο Παράλιο Άστρος. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, από όπου πήρε το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής (1960), και φιλοσοφία στο Παρίσι (Σορβόννη), από όπου πήρε το Doctorat d'Etat des Lettres (1974). To 1980 ανακηρύχτηκε Υφηγητής της Φιλοσοφίας της Παντείου ΑΣΠΕ. Υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση (1962-1976), στο Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμορφώσεως (ΚΕΜΕ, 1976-1985) και στο ανασυσταθέν Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1985), του οποίου υπήρξε Σύμβουλος και Αντιπρόεδρος. Δίδαξε φιλοσοφία στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΛΜΕ) της Αθήνας καθώς και στα περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα της Αθήνας, του Πειραιά και της Τρίπολης. Έχει επίσης διδάξει στο Διδασκαλείο Μ.Ε., στο Διδασκαλείο Δ.Ε., στη ΧΕΝ της Αθήνας και στο Κέντρο Φιλοσοφικών Ερευνών. Έχει πολλές φορές πάρει μέρος ως ειδικός εισηγητής σε επιμορφωτικά σεμινάρια και σε ενημερωτικές συγκεντρώσεις για το εποπτικό προσωπικό και τους καθηγητές της Μ.Ε. τόσο στην Αθήνα όσο και σε διάφορες επαρχιακές πόλεις. Τέλος, έχει συμμετάσχει σε ελληνικά και σε διεθνή φιλοσοφικά και εκπαιδευτικά συνέδρια. Τον Ιούνιο του 2000 εξελέγη ομόφωνα επίκουρος καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου δίδαξε φιλοσοφία επί τέσσερα έτη, ενώ τον Ιούνιο του 2004 εξελέγη ομόφωνα αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της ίδιας Σχολής. Έχει επανειλημμένως εκλεγεί μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, της οποίας έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας και Ταμίας. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει βιβλία και άρθρα φιλοσοφικού περιεχομένου, ενώ πολυάριθμες συνεργασίες του έχουν καταχωριστεί στην "Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα. Στο έργο του πρέπει να προστεθεί και η μετάφραση τεσσάρων βιβλίων. Ως στοχαστής ο Κυριάκος Κατσιμάνης εμπνέεται από την ελληνική πνευματική παράδοση και ιδιαίτερα από το σωκρατικό ορθολογισμό. Με τον εξοπλισμό αυτό, καθώς και την οικείωσή του με τη νεότερη και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή φιλοσοφική σκέψη, επιχειρεί κριτικές αναλύσεις και διαφωτιστικές τομές σε προβλήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο.
Ζώρας, Γεράσιμος Γ.
Συγγραφέας
Ο Γεράσιμος Γ. Ζώρας γεννήθηκε στην Αθήνα (1959), όπου και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή, λαμβάνοντας πτυχίο Φιλολογίας (1981) και διδακτορικό δίπλωμα (1991). Επίσης έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης (1981-1983) και αργότερα διενήργησε μεταδιδακτορική έρευνα σε βιβλιοθήκες της Αιώνιας Πόλης (1992). Είναι καθηγητής στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει ιταλική και συγκριτική λογοτεχνία, από το 1995. Πολλές επιστημονικές εταιρίες τον έχουνε εκλέξει μέλος τους, όπως ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, η Αρχαιολογική Εταιρία, η Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρία, ο Μουσικός και Δραματικός Σύλλογος Ωδείων Αθηνών, το P.E.N. Club, η Societe Europeenne de Culture της Βενετίας, η Accademia Letteraria Arcadia της Ρώμης. Είναι μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιδρύματος Κωστής Παλαμάς, ενώ μετέχει της επιτροπής Κρατικών Βραβείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Είναι μέλος συντακτικών επιτροπών επιστημονικών περιοδικών που εκδίδονται στην Ελλάδα και την Ιταλία (Παρνασσός, Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής, Lenguistica e Letteratura, Sincronie, Studi danteschi). Έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από εκατό άρθρα του σε έγκριτα περιοδικά, ενώ έχουν κυκλοφορήσει δέκα βιβλία του από ελληνικούς και ιταλικούς εκδοτικούς οίκους. Το 2002, ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Carlo Azeglio Ciampi του απένειμε το παράσημο του Cavaliere του Τάγματος Ευποιίας της Ιταλικής Δημοκρατίας. Το 2009, εκλέχτηκε πρόεδρος του Συλλόγου του Διδακτικού Προσωπικού της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μπαμπινιώτης, Γεώργιος
Συγγραφέας
Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης γεννήθηκε το 1939 στην Αθήνα. Απόφοιτος του 9ου Γυμνάσιου Αρρένων Αθηνών, σπούδασε φιλολογία στην Φιλοσοφική Αθηνών από όπου πήρε το πτυχίο του το 1962. Συνέχισε τις σπουδές του σε Ελλάδα και εξωτερικό και σε λιγότερο από 10 χρόνια είχε γίνει καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις του Τμήματος Φιλολογίας, ενώ το 2000 εκλέχθηκε Πρύτανης του Πανεπιστημίου, θέση την οποία κατέχει μέχρι σήμερα. Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης έχει ευρεία επιστημονική δράση και πλούσιες δραστηριότητές, με πάμπολλες συνεργασίες. Μεταξύ άλλων, είναι πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Αρσακείων - Τοσιτσείων Σχολείων, Πρόεδρος της Γλωσσικής Εταιρείας των Αθηνών, τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας "Το Βήμα" και επιστημονικός συντάκτης τηλεοπτικών εκπομπών στην Κρατική Τηλεόραση. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται δεκάδες βιβλία, ανάμεσα τους το "Λεξικό για το Σχολείο και το Γραφείο", το "Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας" και η πολύ πρόσφατη "Γραμματική της Νέας Ελληνικής".
Τσολάκης, Χρίστος Λ.
Συγγραφέας
Ο Χρίστος Τσολάκης γεννήθηκε το 1935 στο εγκαταλειμμένο σήμερα χωριό της ορεινής Πιερίας, Μόρνα (Σκοτεινά) και μετά το γυμνάσιο σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. με δασκάλους τον Εμμανουήλ Κριαρά, τον Απόστολο Βακαλόπουλο, τον Ιωάννη Κακριδή, τον Λίνο Πολίτη. Ήταν καθηγητής της νεοελληνικής γλώσσας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κλασικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Lund στη Σουηδία, όπου και δίδαξε νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία. Υπηρέτησε στη γενική εκπαίδευση ως καθηγητής, σχολικός σύμβουλος και διευθυντής της ΣΕΛΜΕ και του ΠΕΚ Θεσσαλονίκης. Μετείχε στις επιτροπές που εργάστηκαν για την εισαγωγή και την καλλιέργεια της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση και στο δημόσιο βίο.
Ασχολούνταν ενεργά μέχρι το τέλος με τον Σύλλογο Αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. "Ο Φιλόλογος" και αρθρογραφούσε στο ομότιτλο περιοδικό. Ήταν επικεφαλής των συγγραφικών ομάδων οι οποίες με τη συνεργασία του ΚΕΜΕ/Παιδαγωγικού Ινστιτούτου έγραψαν τα βιβλία "Νεοελληνική γλώσσα" για το γυμνάσιο και "Έκφραση - Έκθεση" για το λύκειο. Ασχολήθηκε, και ασχολείται, με θέματα γλώσσας, διδασκαλίας της γλώσσας και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Ο Χρίστος Τσολάκης απεβίωσε τον Ιούλιο του 2012 σε ηλικία 77 ετών από έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Μωυσιάδης, Θεόδωρος
Συγγραφέας
O Θεόδωρος Μωυσιάδης σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικεύθηκε στη Γλωσσολογία και έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από την ίδια σχολή. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αφορούν κυρίως στην ιστορική σημασιολογία, την ετυμολογία και τη μελέτη γλωσσικών φαινομένων που έχουν την αφετηρία τους στη μετακλασική Ελληνική και στις νεοελληνικές διαλέκτους. Έχει μακρά πείρα από την ενασχόληση με τη λεξικογραφία και ειδικότερα με τη λεξικογραφική επεξεργασία του ετυμολογικού λήμματος.
Είναι μέλος του διεθνούς Γλωσσολογικού Συλλόγου της Μεγάλης Βρετανίας, του Σημασιολογικού Συνδέσμου, της Φιλολογικής Εταιρείας του Λονδίνου και του Γερμανικού Συλλόγου Γνωσιακής Γλωσσολογίας.
Σταυρίδη, Ρένα
Συγγραφέας
Η Ρένα Σταυρίδη - Πατρικίου (1934-2009) ήταν ιστορικός, καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστήμιου. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και του Στρασβούργου (1962-1967) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (Diplome d' Etudes Superieures, DES) στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (Paris I) (1968-1970) και στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόνης (Paris IV) (1970-1973). Το 1975 επέστρεψε στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Από το 1978 ήταν μέλος του διδακτικού και επιστημονικού προσωπικού του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο του προγράμματος "Socrates" δίδαξε θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας στα Πανεπιστήμια της Κατάνιας και του Παλέρμο (1998). Δίδαξε επίσης θέματα Βαλκανικής και Νεοελληνικής Ιστορίας ως επισκέπτρια καθηγήτρια στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociates στο Παρίσι (2003). Για τα ίδια θέματα πραγματοποίησε ομιλίες στα πανεπιστήμια της Τεργέστης, της Νεάπολης και της Κοπεγχάγης. Από το 2000 έως το 2004 χρημάτισε Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Βασικό της ερευνητικό αντικείμενο ήταν ο δημοτικισμός, το γλωσσικό ζήτημα και η ελληνική παιδεία, ενώ από το πρώτο ήδη βιβλίο της, "Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα" (1976), που κυκλοφόρησε από τη Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη των εκδόσεων "Ερμής", την οποία διηύθυνε ο Άλκης Αγγέλου, ξεχώρισε για τη σαφήνεια των ιδεών και του ύφους, το ερευνητικό της πνεύμα και τους ορίζοντες της γραφής της. Παράλληλα, υπήρξε μια διαυγής και μαχητική παρουσία, με σταθερή παρέμβαση στον δημόσιο χώρο. Εκτός από πολυάριθμες μελέτες που δημοσίευσε σε συλλογικούς τόμους, σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά με αντικείμενο την ιστορία του νεότερου ελληνισμού, εξέδωσε τα βιβλία: "Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα" (Ερμής, Αθήνα 1976, β' εκδ. Εστία 2000), "Ο Γ. Σκληρός στην Αίγυπτο: σοσιαλισμός, δημοτικισμός και μεταρρύθμιση" (Θεμέλιο, Αθήνα 1988), "Rhigas and Coray: Peres et Symboles de Lumieres Neohelleniques" (Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Expolangues, 1999), "Γλώσσα, εκπαίδευση και πολιτική" (Ολκός, Αθήνα 1999, β' εκδ. 2009), "Οι φόβοι ενός αιώνα" (Μεταίχμιο, 2008), κ.ά. Πέθανε στην Αθήνα στις 13 Νοέμβριου 2009, ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια.
Μερακλής, Γ.
Συγγραφέας
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λαογράφος και φιλόλογος Μ. Γ. Μερακλής γεννήθηκε το 1932 στην Καλαμάτα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Γοτίγγης της Γερμανίας, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή. Το 1975 εξελέγη τακτικός καθηγητής λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του οποίου διετέλεσε και πρύτανης (1981-1982). Στο χρονικό διάστημα 1990-1999 δίδαξε το ίδιο αντικείμενο στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ύστερα από μετάκληση. Είναι προεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και χρημάτισε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Έχει εκδώσει βιβλία αναφερόμενα στη λαογραφία και τη (νεοελληνική κατεξοχήν) φιλολογία και έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα σχετικά με τα δύο αυτά αντικείμενα.
Σταυρίδη, Ρένα
Συγγραφέας
Η Ρένα Σταυρίδη - Πατρικίου (1934-2009) ήταν ιστορικός, καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστήμιου. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και του Στρασβούργου (1962-1967) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές (Diplome d' Etudes Superieures, DES) στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (Paris I) (1968-1970) και στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόνης (Paris IV) (1970-1973). Το 1975 επέστρεψε στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Από το 1978 ήταν μέλος του διδακτικού και επιστημονικού προσωπικού του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο του προγράμματος "Socrates" δίδαξε θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας στα Πανεπιστήμια της Κατάνιας και του Παλέρμο (1998). Δίδαξε επίσης θέματα Βαλκανικής και Νεοελληνικής Ιστορίας ως επισκέπτρια καθηγήτρια στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociates στο Παρίσι (2003). Για τα ίδια θέματα πραγματοποίησε ομιλίες στα πανεπιστήμια της Τεργέστης, της Νεάπολης και της Κοπεγχάγης. Από το 2000 έως το 2004 χρημάτισε Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Βασικό της ερευνητικό αντικείμενο ήταν ο δημοτικισμός, το γλωσσικό ζήτημα και η ελληνική παιδεία, ενώ από το πρώτο ήδη βιβλίο της, "Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα" (1976), που κυκλοφόρησε από τη Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη των εκδόσεων "Ερμής", την οποία διηύθυνε ο Άλκης Αγγέλου, ξεχώρισε για τη σαφήνεια των ιδεών και του ύφους, το ερευνητικό της πνεύμα και τους ορίζοντες της γραφής της. Παράλληλα, υπήρξε μια διαυγής και μαχητική παρουσία, με σταθερή παρέμβαση στον δημόσιο χώρο. Εκτός από πολυάριθμες μελέτες που δημοσίευσε σε συλλογικούς τόμους, σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά με αντικείμενο την ιστορία του νεότερου ελληνισμού, εξέδωσε τα βιβλία: "Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα" (Ερμής, Αθήνα 1976, β' εκδ. Εστία 2000), "Ο Γ. Σκληρός στην Αίγυπτο: σοσιαλισμός, δημοτικισμός και μεταρρύθμιση" (Θεμέλιο, Αθήνα 1988), "Rhigas and Coray: Peres et Symboles de Lumieres Neohelleniques" (Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Expolangues, 1999), "Γλώσσα, εκπαίδευση και πολιτική" (Ολκός, Αθήνα 1999, β' εκδ. 2009), "Οι φόβοι ενός αιώνα" (Μεταίχμιο, 2008), κ.ά. Πέθανε στην Αθήνα στις 13 Νοέμβριου 2009, ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια.
Μαστροδημήτρης, Παναγιώτης Δ.
Συγγραφέας
Ο Π. Δ. Μαστροδημήτρης γεννήθηκε στο Μαντούδι Ευβοίας το 1934, πτυχιούχος και διδάκτορας της Φιλοσοφικής Αθηνών (1957 και 1970, αντίστοιχα), πραγματοποίησε έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό (την περίοδο 1965-1971, ειδικότερα, ως υπότροφος του Ι.Κ.Τ. και της Ακαδημίας Αθηνών) και, παράλληλα με το πολυετές διδακτικό έργο του, αρχικά στη Μέση Εκπαίδευση (1961-1968) και κατόπιν στο Πανεπιστήμιο (1966 κ.έξ.: 1972-1975 καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Θεσσαλονίκη, από το 1975 κ.έξ. στην Αθήνα, ομότιμος καθηγητής από το 2001), κατέθεσε μια πλούσια συγγραφική συγκομιδή (1958 κ.έξ.). Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, διετέλεσε μέλος επιφανών επιστημονικών σωματείων (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, Η εν Αθήναις Επιστημονική Εταιρεία, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών, Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Φ.Σ. "Παρνασσός", Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, Δ.Σ. του "Ιδρύματος Κωστή Παλαμά", Εταιρεία Συγγραφέων [επίτιμο μέλος], Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neoellenici "Bruno Lavagnini" στο Παλέρμο, Accademia del Mediterraneo στη Ρώμη, Societe des Etudes Neo-helleniques στο Παρίσι), προήδρευσε κριτικών επιτροπών του Υπουργείου Πολιτισμού για τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία (1994, 1997 και 2005 κ.έξ.), κατέλαβε καίριες θέσεις σε ιδρύματα και οργανισμούς (Ι.Κ.Γ., Ίδρυμα "Α.Σ. Ωνάσης", κ.ά.), χρημάτισε διευθυντής στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας και πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας (1983-2001, με μικρά διαλείμματα) και διηύθυνε την "Επιστημονική Επετηρίδα" της Σχολής (1979-2003), ενώ επόπτευσε και εισηγήθηκε την έγκριση 28 διδακτορικών διατριβών. Για την προσφορά του τιμήθηκε με το βραβείο δοκιμίου του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη (1989 και 2002), με το κρατικό βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής (1992) και με το χάλκινο μετάλλιο της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών (2004). Το επιστημονικό έργο του Π. Δ. Μαστροδημήτρη, όπως αντικατοπτρίζεται στα δημοσιεύματα του, που διαλαμβάνουν πλήρως και το περιεχόμενο της διδασκαλίας του στο Πανεπιστήμιο, συνδυάζει τέσσερις τομείς ενδιαφέροντος: μεθοδολογία των φιλολογικών σπουδών (θεωρητικά ζητήματα, τεχνικές έρευνας, βιβλιογραφία, βιβλιολογία κ.λπ.), γραμματολογία (σύνθετη ιστορικοερμηνευτική προσέγγιση φαινομένων και έργων, συγκριτολογικές θεωρήσεις, ειδολογικές διακρίσεις κ.λπ.), φιλολογική κριτική (αποκατάσταση και εκδοτική των κειμένων, αποδελτιώσεις, ερμηνεία κ.λπ.) και λογοτεχνική κριτική (αισθητική ανάλυση και αξιολογία). Και οι τέσσερις αυτοί τομείς υπηρετήθηκαν συστηματικά και συνδυαστικά με μελετήματα που είδαν το φως της δημοσιότητας σε πρακτικά συνεδρίων, αφιερώματα, περιοδικά έντυπα και εφημερίδες, άλλα και σε πολυάριθμες αυτοτελείς εκδόσεις (βλ. σχετική αναγραφή στον τιμητικό τόμο "Ευκαρπίας Έπαινος: Αφιέρωμα στον Καθηγητή Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη", επιμ. Γιώργος Ανδρειωμένος, Αθήνα: Πορεία, 2007, σσ. 55-117). Παραταύτα, αντιπροσωπευτικά ενός εκάστου εξ αυτών θα μπορούσαν να θεωρηθούν: [1] Για τη μεθοδολογία των φιλολογικών σπουδών: πρωτίστως ή μνημειώδης ("έν προόδω" από το 1974 κ.έξ.) "Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία" (2005), όπου και γραμματολογικό διάγραμμα, άλλα και κείμενα για τη ζωή και το έργο διαπρεπών φιλολόγων, όπως οι Εμμανουήλ Κριαράς, Απόστολος Σαχίνης, Νικόλαος Β. Τωμαδάκης, Γιώργος Γ. Αλισανδράτος κ.ά.π. [2] Για τη γραμματολογία ειδικότερα: οι έρευνες πάνω σε πρόσωπα και γραπτά τεκμήρια από την υστεροβυζαντινή περίοδο έως σήμερα, αρχής γενομένης από τα βιβλία "Νικόλαος Σεκουνδινός" (1970) και "Έλληνες λόγιοι" (τ. Α', Η979, 1988) ως τα πιο πρόσφατα "Νοταριακά έγγραφα από την Εύβοια" (2004), χωρίς να παραβλέπεται η σταθερή και μόνιμη πάντα μέριμνα του συγγραφέα για ένταξη κάθε αντικειμένου μελέτης του στο γραμματολογικό του συγκείμενο. [3] Για τη φιλολογική κριτική: οι εκδόσεις κειμένων ("Ό Όρκος" του Μαρκορά 1978, νέα έκδοση 1996, και κατόπιν τα "Ποιήματα" του Μαρκορά, 1988· "Ό Ζητιάνος" του Καρκαβίτσα, 1980, νέα έκδοση 1996· Αντρέα Καρκαβίτσα, "Η Λυγερή", 1994· παραθέματα στο εσωτερικό άλλων μελετη
Τσολάκης, Χρίστος Λ.
Συγγραφέας
Ο Χρίστος Τσολάκης γεννήθηκε το 1935 στο εγκαταλειμμένο σήμερα χωριό της ορεινής Πιερίας, Μόρνα (Σκοτεινά) και μετά το γυμνάσιο σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. με δασκάλους τον Εμμανουήλ Κριαρά, τον Απόστολο Βακαλόπουλο, τον Ιωάννη Κακριδή, τον Λίνο Πολίτη. Ήταν καθηγητής της νεοελληνικής γλώσσας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κλασικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Lund στη Σουηδία, όπου και δίδαξε νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία. Υπηρέτησε στη γενική εκπαίδευση ως καθηγητής, σχολικός σύμβουλος και διευθυντής της ΣΕΛΜΕ και του ΠΕΚ Θεσσαλονίκης. Μετείχε στις επιτροπές που εργάστηκαν για την εισαγωγή και την καλλιέργεια της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση και στο δημόσιο βίο.
Ασχολούνταν ενεργά μέχρι το τέλος με τον Σύλλογο Αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. "Ο Φιλόλογος" και αρθρογραφούσε στο ομότιτλο περιοδικό. Ήταν επικεφαλής των συγγραφικών ομάδων οι οποίες με τη συνεργασία του ΚΕΜΕ/Παιδαγωγικού Ινστιτούτου έγραψαν τα βιβλία "Νεοελληνική γλώσσα" για το γυμνάσιο και "Έκφραση - Έκθεση" για το λύκειο. Ασχολήθηκε, και ασχολείται, με θέματα γλώσσας, διδασκαλίας της γλώσσας και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Ο Χρίστος Τσολάκης απεβίωσε τον Ιούλιο του 2012 σε ηλικία 77 ετών από έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Κατσιμανης, Κυριάκος Σ. 1937-
Συγγραφέας
Ο Κυριάκος Σ. Κατσιμάνης γεννήθηκε το 1937 στο Παράλιο Άστρος. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, από όπου πήρε το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής (1960), και φιλοσοφία στο Παρίσι (Σορβόννη), από όπου πήρε το Doctorat d'Etat des Lettres (1974). To 1980 ανακηρύχτηκε Υφηγητής της Φιλοσοφίας της Παντείου ΑΣΠΕ. Υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση (1962-1976), στο Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμορφώσεως (ΚΕΜΕ, 1976-1985) και στο ανασυσταθέν Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1985), του οποίου υπήρξε Σύμβουλος και Αντιπρόεδρος. Δίδαξε φιλοσοφία στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΛΜΕ) της Αθήνας καθώς και στα περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα της Αθήνας, του Πειραιά και της Τρίπολης. Έχει επίσης διδάξει στο Διδασκαλείο Μ.Ε., στο Διδασκαλείο Δ.Ε., στη ΧΕΝ της Αθήνας και στο Κέντρο Φιλοσοφικών Ερευνών. Έχει πολλές φορές πάρει μέρος ως ειδικός εισηγητής σε επιμορφωτικά σεμινάρια και σε ενημερωτικές συγκεντρώσεις για το εποπτικό προσωπικό και τους καθηγητές της Μ.Ε. τόσο στην Αθήνα όσο και σε διάφορες επαρχιακές πόλεις. Τέλος, έχει συμμετάσχει σε ελληνικά και σε διεθνή φιλοσοφικά και εκπαιδευτικά συνέδρια. Τον Ιούνιο του 2000 εξελέγη ομόφωνα επίκουρος καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου δίδαξε φιλοσοφία επί τέσσερα έτη, ενώ τον Ιούνιο του 2004 εξελέγη ομόφωνα αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Φιλοσοφίας της ίδιας Σχολής. Έχει επανειλημμένως εκλεγεί μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, της οποίας έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας και Ταμίας. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει βιβλία και άρθρα φιλοσοφικού περιεχομένου, ενώ πολυάριθμες συνεργασίες του έχουν καταχωριστεί στην "Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα. Στο έργο του πρέπει να προστεθεί και η μετάφραση τεσσάρων βιβλίων. Ως στοχαστής ο Κυριάκος Κατσιμάνης εμπνέεται από την ελληνική πνευματική παράδοση και ιδιαίτερα από το σωκρατικό ορθολογισμό. Με τον εξοπλισμό αυτό, καθώς και την οικείωσή του με τη νεότερη και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή φιλοσοφική σκέψη, επιχειρεί κριτικές αναλύσεις και διαφωτιστικές τομές σε προβλήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο.
Αργυροπούλου, Ρωξάνη Δ.
Συγγραφέας
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1942. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Παρισίων (Σορβόνη) και είναι διδάκτωρ του Παν/μίου Θεσσαλονίκης. Ομότιμη διευθύντρια ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΝΕ/ΕΙΕ). Ασχολείται με θέματα ιστορίας των ιδεών και της φιλοσοφίας, ιδιαίτερα με τη μελέτη και την έκδοση ανέκδοτων πηγών της νεοελληνικής σκέψης.
Πολίτου-Μαρμαρινού, Ελένη
Συγγραφέας
Η Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι ιδρυτικό μέλος και έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας. Αντικείμενα της έρευνας και της διδασκαλίας της είναι η ελληνική λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, η Συγκριτική Φιλολογία και η Θεωρία της Λογοτεχνίας. Τα δημοσιεύματά της αφορούν το έργο σημαντικών Νεοελλήνων λογοτεχνών, λογοτεχνικά ρεύματα ή είδη και θέματα Ποιητικής.
Μηνάς, Κωνσταντίνος Μ.
Συγγραφέας
Ο Κωνσταντίνος Μηνάς γεννήθηκε στην Όλυμπο της Καρπάθου το 1937. Δίδαξε εννέα χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση, δεκαέξι χρόνια και πλέον ως λέκτορας, επίκουρος και αναπληρωτής καθηγητής Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και από το 1989 έως σήμερα είναι καθηγητής της Νεοελληνικής Γλώσσας και της διδακτικής της στο Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου κατέλαβε διάφορα διοικητικά αξιώματα: διευθυντής τομέα, πρόεδρος τμήματος, κοσμήτορας, συγκλητικός. Έγραψε έξι βιβλία ερευνητικά, τρία πανεπιστημιακά βοηθήματα και πάνω από 120 επιστημονικά άρθρα. Ένα βιβλίο του βραβεύτηκε και εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Είναι μέλος επιστημονικών εταιριών, πρόεδρος της "Εταιρίας Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας", της "Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου" και του "Κέντρου Καρπαθιακών Μελετών Ρόδου".
Δημάκη - Ζώρα, Μαρία
Συγγραφέας
Η Μαρία Δημάκη - Ζώρα είναι δρ. φιλολογίας, διδάσκουσα στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Νάκας, Θανάσης
Συγγραφέας
Ο Θανάσης Νάκας είναι καθηγητής γλωσσολογίας στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διετέλεσε Διευθυντής Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Επισκέπτης Ερευνητής (1995-1996) στον Τομέα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Salzburg. Μαθήματα της ειδικότητάς του δίδαξε και στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, στη ΣΕΛΜΕ, στο Πρόγραμμα "Ακαδημαϊκής και Επαγγελματικής Αναβάθμισης Λειτουργών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης", κ.α. Εκτός από τη γλωσσολογία και τη γλωσσική διδασκαλία, τον απασχολούν θέματα φιλολογίας, θεωρίας της λογοτεχνίας και ρητορικής. Έχει τιμηθεί με ειδικό μετάλλιο, που του απένειμε ο πρόεδρος της Γαλλικής Βουλής, για τη μετάφραση και διάδοση του έργου του Montaigne στην Ελλάδα.
Δημοσιεύματα: δέκα βιβλία ή, συνολικά, 129 δημοσιεύσεις (μαζί με τις συνεργασίες σε περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων, κτλ.).
view large photo